• Anasayfa

Beynimiz neden çıkartma, eksiltme, sadeleşme yoluyla gelişme fırsatlarını kaçırır hiç düşündünüz mü? Yeni bir çalışma, insanların neden her türlü bağlamda iyileştirilmesi gereken bir duruma, nesneye veya fikre çözüm olarak “çıkartma” stratejisine nadiren baktığını açıklıyor. Bunun yerine, yardımcı olsun ya da olmasın neredeyse her zaman bazı unsurlar eklemeyi yeğliyoruz. Daha az, daha etkili olabiliyorken ya da az olanla nokta atışı yapabilecekken acaba niye abartmayı seviyoruz?

Nature’ın kapağında yer alan yeni bir makalede, Virginia Üniversitesi araştırmacıları konuya ışık tutuyor. Üstelik de ekibin bulguları, insanların ezici programlarla mücadele etmelerinin, kurumların bürokrasinin çoğalmasına engel olmasının ve özellikle araştırmacıların ilgisini çeken husus insanlığın, gezegenin kaynaklarını tüketmesinin temel bir nedenini ortaya koyuyor.

Mühendislik Sistemleri ve Çevre Bölümü Copenhaver Doçenti Leidy Klotz, “Bu benim ana ilgi alanım olan mühendislik tasarımında oluyor” diyor. “Ama bu aynı zamanda yazılı faaliyetler, yemek pişirme ve diğer her şeyde de oluyor – sadece kendi çalışmanızı düşünün ve göreceksiniz. Aklımıza gelen ilk şey, onu daha iyi hale getirmek için “Ne ekleyebiliriz?” oluyor. Çalışmamız zararımıza olsa dahi, tek doğru yol çıkartmak olsa bile eklemeyi düşünüyoruz. Mali teşvikle bile, yine de elimizden çıkartmayı düşünmüyoruz.” diye ekliyor.

Çalışmasında, mühendislik ve davranış bilimi arasındaki örtüşmeleri araştıran Klotz, bizim “eklemeci” davranışımızın doğasını gösteren disiplinler arası araştırmada Batten Liderlik ve Kamu Politikası Okulu’ndan üç meslektaşıyla birlikte çalıştı. Batten Kamu Politikası ve Psikoloji Fakültesi yardımcı doçenti Gabrielle Adams ve doçent Benjamin Converse ve yine Batten’den doktora mezunu arkadaşı Andrew Hales, bu fenomeni incelemek için bir dizi gözlemsel çalışma ve deneyde Klotz ile işbirliği yaptı.

Araştırmacılar, insanların neden sistematik olarak çıkartma yerine eklemeyi tercih ettiklerine yönelik iki geniş kapsamlı olasılık ortaya koyuyorlar. Birincisi, insanlar, hem olasılıklar için fikirler üretirler hem de eksiltici çözümleri orantısız bir şekilde atarlar ya da ikincisi eksiltici fikirleri tamamen gözden kaçırırlar. Araştırmacılar ikinci olasılığa yoğunlaşıyor.

Converse, “İlave fikirler, akla hızlı ve kolay bir şekilde gelir, ancak eksiltici fikirler daha fazla bilişsel çaba gerektirir” diyor. İnsanların genellikle hızlı hareket ettikleri ve akla gelen ilk fikirlerle çalıştıkları için, çıkartmayı hiç düşünmeden eklemeli çözümleri kabul etiklerini sözlerine ekliyor.

Araştırmacılar, kendi kendini pekiştiren bir etki olabileceğini düşünüyor.

Adams, “İnsanlar eklemeli stratejilere ne kadar çok güvenirse, bilişsel olarak o kadar erişilebilir hale gelirler” diyor. Zamanla, ilave fikirler arama alışkanlığının daha da güçlenebileceğini ve uzun vadede, dünyayı “çıkartma” yoluyla iyileştirmek için birçok fırsatı kaçırabileceğimizi de sözlerine ekliyor.

Klotz’un, Nature makalesinden bir hafta sonra çıkan “Subtract: The Untapped Science of Less” adlı konuyu daha geniş bir bakış açısıyla ele alan bir kitabı var.

Klotz, kitabında tasarım dehaları, Nobel Ödülü sahipleri, rock yıldızları ve ırkçılığı ortadan kaldırmak, bilgiyi ilerletmek, gezegeni iyileştirmek için “eksiltme” yapan kahramanları ele alıyor. Gereksiz otoban projelerinden(örneklerden biri) arınan kentleşme ve çevre sorunlarına ışık tutan ekonomi-politik stratejilerden gündelik hayatımızdaki şakaları sade yolla iletmeye kadar geniş bir yelpazede konuları detaylandırıyor.

Zamanlama tesadüf olsa da, hem araştırma makalesi hem de kitap Virginia Üniversitesi’ndeki disiplinler arası ve işbirliğine dayalı araştırma ortamının ürünleri.

Araştırmaya dönecek olursak, Klotz’un da vurguladığı gibi bu inanılmaz derecede ilginç bulgulara sahip araştırmanın geniş yelpazede disiplinler arası bağlamlar arasında muazzam etkileri olduğu aşikar. Bilhassa, mühendislikte insanlığa fayda sağlayacak şekilde teknolojiyi tasarlama şeklimizi geliştirmek için “çıkartma” stratejisini hayata geçirmek elzem görünüyor.